© » ARTS EQUATOR
about 13 months ago (04/12/2023)
Censorship Snapshot: Image of Authority | ArtsEquator Skip to content Linh Le speaks to Dat Vu, a Ho Chi Minh City-based artist who works mainly with photography, about his experience with censorship...
© » ARTS EQUATOR
about 14 months ago (03/13/2023)
Censorship Snapshot: Unclear Guidelines | ArtsEquator Skip to content Artist Ngo Dinh Bao Chau shares her experience with the ambiguous censorship guidelines in Vietnam with curator Linh Le...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/15/2022)
Two Cultural Medallion recipients, sitcom stars and an arts administrator who raised Singapore’s international profile | ArtsEquator Skip to content ArtsEquator remembers the artists and cultural workers from the Singapore we lost in 2022...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/14/2022)
The Rod Stewart of Thailand, the Queen of Action Movies, a novelist persecuted by the government, seven National Artists and an iconoclastic Thai critic...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/13/2022)
A bangsawan guru, a graffiti artist and an anthropologist who composed iconic rock songs | ArtsEquator Skip to content Mira Sharon remembers the artists and cultural workers from Malaysia we lost in 2022...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/12/2022)
A dangdut pioneer, two film stars, a pickpocket turned mime artist and a ketoprak performer | ArtsEquator Skip to content Theodora Agni remembers the artists and cultural workers Indonesia lost in 2022...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/08/2022)
Building Practice: Arts Spaces in Malaysia | ArtsEquator Skip to content The arts ecosystems in many parts of Southeast Asia are under-resourced...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/06/2022)
To See My Plainsunset | ArtsEquator Skip to content Revisiting a favourite Singaporean band, Plainsunset, Diana Rahim fleetingly captures her youthful self and recalls the creativity of the local music scene in the early 2000s...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (12/01/2022)
The Art of Exhibition Licencing in Vietnam | ArtsEquator Skip to content In a country with opaque requirements for what can and cannot be shown, Linh Le highlights how something as seemingly straightforward as obtaining an exhibition licence may be used to control artistic expression in Vietnam...
© » ARTS EQUATOR
about 17 months ago (11/29/2022)
Nghệ thuật Xin giấy phép Triển lãm ở Việt Nam | ArtsEquator Skip to content Tại một đất nước như Việt Nam, nơi có những yêu cầu không rõ ràng về việc trưng bày, Linh Lê nhấn mạnh rằng chỉ cần một thứ tưởng chừng đơn giản như xin giấy phép triển lãm có thể trở thành một cách kiểm duyệt biểu đạt nghệ thuật...
© » ARTS EQUATOR
about 18 months ago (11/14/2022)
Silenced Voices, Unacceptable Humor, Distasteful Desires: The Censorship of Gender and Sexuality in the Philippines | ArtsEquator Skip to content Katrina Stuart Santiago demonstrates how recent incidents of artistic censorship in the Philippines have focused on the silencing of female and LGBTQIA+ voices...
© » ARTS EQUATOR
about 19 months ago (09/22/2022)
សេរីភាពសិល្បៈនៅកម្ពុជា ៖ នៅពេលដែលការការពារតាមផ្លូវច្បាប់មិនគ្រប់គ្រាន់ | ArtsEquator Skip to content នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់ខ្លួនអ្នកចម្រៀងរ៉ែបវ័យក្មេងពីររូប គឺ គា សុគន្ធ និងឡុង ពុទ្ធារ៉ា ទាក់ទងទៅនឹងពាក្យពេចន៍រំលេចនៅក្នុងបទចម្រៀង ដីខ្មែរ របស់ពួកគេ ដែលចេញកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២០។ បទចម្រៀងនេះបានទាក់ទាញឱ្យមានការទស្សនារហូតដល់ជាង ២,២លានលើក អំឡុងពេល៥ខែបន្ទាប់ពីការចេញផ្សាយ។ បទ ដីខ្មែរ នេះជំរុញឱ្យយុវជនខ្មែរទាំងឡាយក្រោកប្រឆាំងនឹងការគាបសង្កត់ អំពើពុករលួយ បោះបង់ចោលគ្រឿងស្រវឹង ហើយយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាទឹកដី។ នៅក្នុងបទចម្រៀងនេះ សុគន្ធរ៉ែបថា៖ « ខ្ញុំចាប់កំណើតកើតនៅលើដីកម្សត់ មានបេះដូងអព្យាក្រឹត ប្រឆាំងជាមួយនឹងជនក្បត់ វ៉ៃយកកេរដំណែល ក្រវែលអ្នកគាបសង្កត់ ជួយជាតិតាមសំឡេង ឱ្យគេឮតាមបទ។ ខ្ញុំអ្នកសៀមរាបរស់នៅលើដីប្រាសាទ មានឈាមវរ្ម័នក្លាហានមិនបាក់ស្បាត ឈរតំណាងទឹក តំណាងដី តំណាងសាសន៍ លើកទង់ជាតិកម្ពុជា ស្មើមេឃ ស្មើអាកាស។ » ពាក្យពេចន៍របស់សុគន្ធ គឺពោរពេញទៅដោយមនោសញ្ចេតនា ជាតិនិយម ជាពិសេសពេលដែលសិល្បកររូបនេះរម្លឹកដល់អ្នកស្ដាប់ថា ៖ « យើងបើអស់ដីគ្មានអ្វីនៅទៀតទេ… សាសន៍មួយចំនួនកំពុងតែឈ្លានពាន ពេលដែលបាក់សាមគ្គីគេនឹងមកទន្ទ្រាន… » បើទោះបីជាបទចម្រៀងទាំងមូលមិនលើកយកពាក្យ «វៀតណាម» មកពណ៌នាក៏ដោយចុះ ក៏បញ្ហាទឹកដីដែលបានរំលេចនៅក្នុងចម្រៀងមួយបទ នេះធ្វើឱ្យអ្នកស្ដាប់យល់បានថា ជាការសំដៅទៅរកបញ្ហាព្រំដែនដ៏រស៊ើបមួយជាមួយនឹងប្រទេសវៀតណាម ទៅនឹង ការចោទប្រកាន់ ជាយូរយារណាស់មកហើយថា រដ្ឋាភិបាលកាន់អំណាច គេចពីទំនួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនចំពោះរឿងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា។ ឆ្លើយតបនឹងបណ្ដឹងធ្វើឡើងដោយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ នៅក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំដដែលនោះអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនៃខេត្តសៀមរាបបានចេញសេចក្ដីសម្រេចថា អ្នកចម្រៀងទាំងពីររូបមានទោសផ្អែកតាមមាត្រា៤៩៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ពីបទ « ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ » ។ នៅកម្ពុជា បទចោទប្រកាន់ពីការញុះញង់ និងបរិហារកេរ្តិ៍តែងតែត្រូវធ្វើឡើងដោយតុលាការទៅលើអ្នក នយោបាយ សកម្មជន និងបុគ្គលមួយចំនួនដែលត្រូវបានមើលឃើញថាជាអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។¹ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការផ្តន្ទាទោសទៅលើសុគន្ធ និងពុទ្ធារ៉ាអាចចាត់ទុកបានថាជាការអនុវត្តច្បាប់ទៅតាម «ក្រមសីលធម៌នៃអ្នកសិល្បៈ» ឆ្នាំ២០១៦ របស់ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ។ ផ្នែកទី២ ប្រការ៤ កថាខណ្ឌទី៩ នៃក្រមសីលធម៌នេះចែងថា អ្នកសិល្បៈទាំងអស់ « ត្រូវចៀសវាងឱ្យបាននូវប្រឌិតញាណ ការសម្ដែងដែលមានលក្ខណៈអុជអាល បំបែកបំបាក់ ប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ និងជំនឿសាសនា » ។ ក្រមនេះក៏ពិពណ៌នាផងដែរអំពីការពិន័យចំពោះការមិនគោរពតាម ឬការបំពានបទប្បញ្ញត្តិផ្សេងៗ ហើយការពិន័យ គឺមានពីរបែបទៅតាមទម្ងន់នៃទោស ៖ « ណែនាំ ឬស្ដីបន្ទោសដោយផ្ទាល់មាត់ និង/ឬ ព្រមានជាលាយលក្ខណ៍អក្សរផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ » និង/ឬ « ផ្អាកមិនឱ្យ [អ្នកសិល្បៈ]ធ្វើសកម្មភាពទាក់ទងនឹងវិស័យសិល្បៈវប្បធម៌ក្នុងរយៈពេលណាមួយស្របតាមកំហុសឆ្គងនៃអ្នកសិល្បៈនោះបានប្រព្រឹត្ត » ។ ខណៈដែលការដាក់ទោសទៅលើសុគន្ធ និងពុទ្ធារ៉ា គួរតែជាការដាក់ពិន័យកំណត់ដោយក្រមសីលធម៌នៃអ្នកសិល្បៈឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបែរជាជ្រើសប្រើបទប្បញ្ញត្តិពីក្រមព្រហ្មទណ្ឌសម្រាប់ទម្ងន់ទោសនេះទៅវិញ។ ដូចដែលអ្នកកាសែត Sebastian Strangio បានកត់សម្គាល់ «ការផ្តន្ទាទោសអ្នកចម្រៀងរ៉ែបទាំងពីររូបនេះគ្រាន់តែជារលកថ្មីៗនៃការចាប់ខ្លួនសកម្មជន និងអ្នកប្រឆាំងដែលមានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើងចាប់តាំងពីការចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន មេសហជីពដ៏ល្បី កាលពីខែកក្កដា បន្ទាប់ពីលោកបានចោទប្រកាន់រដ្ឋាភិបាលអំពីការប្រគល់ដីឱ្យទៅប្រទេសវៀតណាម»។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ការផ្តន្ទាទោសក្រោមមាត្រា៤៩៥នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ គឺត្រូវមានធាតុនៃ « ការញុះញង់ដោយផ្ទាល់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬរំខានដល់សន្តិសុខសង្គម » តាមរយៈការប្រើសម្ដី សំណេរ រូបថត ឬសោតទស្សន៍ណាមួយផ្សព្វផ្សាយដល់សាធារណជន។ ក្នុងករណីអ្នកចម្រៀងរ៉ែបទាំងពីរ ហាក់ដូចជាចូលក្នុងចំណុចទី២ គឺការផ្សព្វផ្សាយតន្ត្រីដល់សាធារណជន ប៉ុន្តែ មិន ច្បាស់ ថា តើ បទភ្លេងឬទំនុកច្រៀង របស់ ពួកគេ ជាការញុះញង់ដោយផ្ទាល់ ឱ្យ ប្រព្រឹត្ត បទល្មើស យ៉ាងដូចម្ដេច ឬថាតើពួកគេរំខានដល់សន្តិសុខជាតិយ៉ាងដូចម្ដេចនោះឡើយ។ នៅក្នុងសវនាការ ពុទ្ធារ៉ាសុខចិត្តបង្ហាញនូវវិប្បដិសារីចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន ធ្វើឱ្យមានទម្ងន់ទោសស្រាល ៖ ជាប់ពន្ធនាគារ៥ខែ។ ផ្ទុយទៅវិញ សុគន្ធទទួលទោសធ្ងន់ គឺជាប់គុក១ឆ្នាំកន្លះ ដោយសារលោកប្រកាន់ជំហរដោយមិនយល់ព្រមបង្ហាញនូវវិប្បដិសារីចំពោះមុខតុលាការឡើយ។² ៥ឆ្នាំមុននឹងរឿងនេះបានផ្ទុះឡើង គឺនៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ សម្ព័ន្ធរដ្ឋចំនួន៥៧ដឹកនាំដោយប្រទេសឡាតវីយ៉ា អ៊ុយរ៉ាហ្កាយ និងសហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ ដែលថ្លែងដោយឯកអគ្គរដ្ឋទូត ជែនីស ខាលីន (Janis Karlins) តំណាងអចិន្ត្រៃយ៍របស់ឡាតវីយ៉ានៅអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ នៅចំពោះមុខសម័យប្រជុំលើកទី៣០របស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស ក្រោមប្រធានបទ៖ « ការអះអាងជាថ្មីចំពោះសិទ្ធិក្នុងការមានសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងការធ្វើការសិល្បៈ និងការច្នៃប្រឌិត » ។ អារម្ភកថានៃ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះមានខ្លឹមសារដូចតទៅ ៖ « [យើង]អះអាងជាថ្មីអំពីសិទ្ធិក្នុងការមានសេរីភាពបញ្ចេញមតិ។ សិទ្ធិនេះត្រូវបានចែងនៅក្នុងមាត្រា១៩នៃ ICCPR (កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ) ហើយត្រូវបានធានាចំពោះមនុស្សគ្រប់រូបដោយគ្មានការរើសអើង។ វិសាលភាពសិទ្ធិនេះរួមបញ្ចូលទាំងការបង្ហាញសិល្បៈ និងការច្នៃប្រឌិត ដោយហេតុថា ICCPR លើកឡើងជាពិសេសពីការសម្តែង « ក្នុងទម្រង់សិល្បៈ » ។ យោងតាមមាត្រា១៥នៃកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌(ICESCR) រដ្ឋភាគីទទួលស្គាល់សិទ្ធិចូលរួមជីវិតវប្បធម៌របស់បុគ្គលណាម្នាក់ និងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការការពារផលប្រយោជន៍ដែលកើតចេញពីផលិតកម្មសិល្បៈរបស់បុគ្គលនោះ។ យោងតាមមាត្រា២៧នៃ UDHR (សេចក្ដីប្រកាសជាសាកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស) មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិរីករាយជាមួយនឹងសិល្បៈ។ » ខុសពីប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ផ្សេងៗទៀត រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៣អាចនិយាយបានថាមានវិវឌ្ឍនាការ និងសេរីនិយមជាងគេ ជាពិសេសលើជ្រុងសិទ្ធិនយោបាយ សាសនា និងសិទ្ធិមនុស្ស។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ គឺជាលទ្ធផលចេញពីភាពតានតឹងនៃសម័យក្រោយសង្គ្រាមត្រជាក់ និង ពីការធ្វើសម្បទាននយោបាយ ដែលក្នុងនោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានទទួលជ័យជម្នះ។ ចារឹករដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ គឺមាត្រា១៣ ដែលចែងថា ៖ « ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្ដីប្រកាសជាសាកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស សន្ធិសញ្ញានិងអនុសញ្ញាទាំងអស់ដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិស្ត្រី និងសិទ្ធិកុមារ » ។ នេះមាន ន័យ ថា កម្ពុជាជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃ ICCPR និង ICESCR ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ។ ហើយនេះមិនទាន់ទាំងពោលផងថា កម្ពុជាគឺជារដ្ឋភាគី ដែលស្ថិត ក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចអង្គការយូណេស្កូ «អនុសញ្ញាស្ដីពីការការពារ និងការលើកស្ទួយពិពិធភាពនៃការបញ្ចេញមតិវប្បធម៌»។ ជាងនេះទៅទៀត ដូចដែលបានបញ្ជាក់ជាថ្មីនៅក្នុងសេចក្ដីសម្រេច ឆ្នាំ២០០៧ដោយក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលជាស្ថាប័នមួយមានបុព្វសិទ្ធិបកស្រាយ និងធានាឱ្យមានការគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ រាល់ច្បាប់ អន្តរជាតិដែលកម្ពុជាបានផ្ដល់សច្ចាប័ននឹងក្លាយទៅជាច្បាប់របស់ជាតិ។ ក្របខណ្ឌច្បាប់ទាំងនេះ ទាំងនីតិជាតិ និងនីតិអន្តរជាតិ បានធ្វើឱ្យកម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានរបបសិទ្ធិមនុស្សឈានមុខគេ និងស្របតាមស្ដង់ដារអន្តរជាតិ។ បើមើលទៅវាហាក់បីដូចជានៅប្រទេសកម្ពុជា សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិមានរួមបញ្ចូលផងដែរនូវការសម្តែងមតិសិល្បៈ និងការច្នៃប្រឌិត ដូចដែលបានលើកឡើងនៅក្នុងច្បាប់របស់កម្ពុជាផ្ទាល់។ ដូច្នេះ សិល្បករខ្មែរគួរតែរីករាយនឹងសិទ្ធិ ផ្សេងៗរបស់ពួកគេដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ប៉ុន្តែ គេមិនច្បាស់ថាហេតុអ្វីបានជាក្នុងចំណោមប្រទេសអាស៊ានដទៃទៀត ប្រទេសកម្ពុជាមិនបានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍លើ ឬចូលរួមនៅក្នុង «ការអះអាងជាថ្មីចំពោះសិទ្ធិក្នុងការមានសេរីភាពបញ្ចេញមតិ»ឆ្នាំ២០១៥នោះឡើយ។ បើយើងក្រឡេកមើលពីភាពរកាំរកូស នាពេលថ្មីៗនេះរវាងសិល្បករ និងរដ្ឋាភិបាល ប្រហែលជាអាចផ្ដល់នូវតម្រុយមួយចំនួន។ ទោះបីជារបបច្បាប់កម្ពុជាអាចជារបបគំរូក៏ដោយចុះ ក៏ការអនុវត្តជាក់ស្ដែង និងតថភាពនៅក្នុងប្រទេសអាចនឹងមិន ឆ្លើយឆ្លង ឬ ប្រដំប្រសងទៅនឹងរបបច្បាប់ជាធរមាននោះឡើយ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ប្រហែលមានតែសុគន្ធ និងពុទ្ធារ៉ាតែប៉ុណ្ណោះដែលជាអ្នកសិល្បៈ ដែលត្រូវបានទទួលការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ប៉ុន្តែពួកគេមិនមែនជាសិល្បកតែពីររូបនោះទេ ដែលសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និង ផលិតកម្មសិល្បៈរបស់ពួកគេ ត្រូវបានទទួលរងនូវ ការប្រឈម ការថ្កោលទោស ឬ ការពិនិត្យពិច័យ ឬ ត្រូវបានចាត់ទុកថាបានឆ្លង «បន្ទាត់ក្រហម» ពីសម្នាក់ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ឬអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ។ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ តារាចម្រៀងដេននី ក្វាន់ ដែលល្បីរឿងស្លៀកពាក់ « ស៊ិចស៊ី » និងស្រើបស្រាល ត្រូវបានក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ កោះហៅ បន្ទាប់ពីរូបថតជាច្រើនសន្លឹកដែលឃើញរូបនាងស្លៀកពាក់សាច់ក្រណាត់ថ្លាមើលធ្លុះឃើញសាច់ សឹងតែខ្លួនទទេ ផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក។ ដេននី ក្វាន់ ដែលមានអាយុ២៣ឆ្នាំនៅពេលនោះត្រូវបានហៅទៅ « ណែនាំ » ។ នាងមិនត្រឹមតែត្រូវបានស្ដីបន្ទោសចំពោះរឿងសម្លៀកបំពាក់នោះទេ ថែមទាំងត្រូវបានណែនាំអំពីអាកប្បកិរិយារបស់ស្ត្រីដែលគួរប្រព្រឹត្ត ហើយត្រូវសន្យាថានឹងមិនប្រព្រឹត្ត « កំហុសឆ្គង » ទៀត។ សម្លៀកបំពាក់របស់ដេននី ក្វាន់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ទំនៀមទម្លាប់ជាតិ ព្រមទាំងបំពានក្រមសីលធម៌នៃអ្នកសិល្បៈដែលចែងថា៖ សិល្បករទាំងអស់ « ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍សីលធម៌ គុណធម៌ សច្ចធម៌ ទាំងសំណេរ ទាំងការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ កាយវិការ សកម្មភាព ឥរិយាបថ ការស្លៀកពាក់ ដោយរក្សាឱ្យបាននូវភាពថ្លៃថ្នូរ ដើម្បីរួមចំណែកលើកកម្ពស់សីលធម៌សង្គម និងកិត្យានុភាពជាតិ » ។ ក្រមសីលធម៌ដែលមាន១៨ទំព័រ ហើយបានចេញផ្សាយដំបូងក្នុងឆ្នាំ២០១០ដោយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈនេះ គឺមានភាពសមស្របជាមួយនឹងគោលនយោបាយជាតិសម្រាប់វប្បធម៌ឆ្នាំ២០១៤ ហើយដែលគោលនយោបាយនេះមានគោលបំណង ៖ លើកកម្ពស់ ថែរក្សា ការពារសិល្បៈ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី និងអត្តសញ្ញាណជាតិ ឱ្យបានគង់វង្ស ដើម្បីលើកកម្ពស់កិត្យានុភាពជាតិ និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ទប់ស្កាត់ផលប៉ះពាល់ដែលមានលក្ខណៈអវិជ្ជមានចំពោះសិល្បៈប្រពៃណីជាតិ។ មិនយូរប៉ុន្មាន បន្ទាប់ពីដេននី ក្វាន់ត្រូវបានហៅទៅណែនាំ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ លោកជំទាវ ភឿង សកុណា បានកោះប្រជុំថ្នាក់ក្រសួង ដើម្បីកែប្រែក្រមសីលធម៌ដែលមានស្រាប់។ ក្នុងការការពារចំណាត់ការនេះ លោក ថៃ នរៈសត្យា ដែលកាលនោះជាអ្នកនាំពាក្យរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ បានមានប្រសាសន៍ថា ៖ « យើងចង់កែប្រែក្រមដែលមានស្រាប់សម្រាប់អ្នកសិល្បៈអាជីព ដើម្បីកុំឱ្យការងារ និងចម្រៀងរបស់ពួកគាត់រងការរិះគន់ខ្លាំងពេកពីសាធារណជន » ។ ប្រាកដណាស់ មានការរិះគន់ជាច្រើនពីសាធារណជន ដែលភាគច្រើនត្រូវបានបង្ហោះតាមបណ្ដាញសង្គម ចំពោះការស្លៀកពាក់របស់អ្នកសិល្បៈនិងតារាស្រី ដែលមានលក្ខណៈស្រើបស្រាល។ ហើយបទចម្រៀងជាច្រើនដែលចេញដោយសិល្បករផ្សេងៗនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ត្រូវបានគេមើលឃើញថាមិនមានតម្លៃ អប់រំ។ បទចម្រៀងទាំងនោះរួមមាន ស៊ីចេកផឹកទឹក ដោយ និរត្តន៍ បទ ស៊ីបានចេះតែស៊ីទៅ ដោយកែវ វាសនា និងបទ ទាល់តែយូរទើបស៊ីអូនបាន ដោយ ចាន់ ម៉ាលីស។ នៅក្នុងវាក្យស័ព្ទខ្មែរសម័យទំនើប ក៏ដូចនៅក្នុងភាសាថៃដែរ ពាក្យ « ស៊ី » ក៏មានន័យថាការរួមភេទដែរ។ ដូច្នេះ មិនថាយ៉ាងណាទេ បទចម្រៀងទាំងនេះគឺទាក់ទងទៅនឹងការរួមភេទ ឬភាពអសុរោះនៅក្នុងការបញ្ចេញមតិខាងផ្លូវភេទ។ ក្នុងបរិបទនេះ ក្រសួងបានធ្វើតាមមនោសញ្ចេតនាប្រជាជន ហើយបោះជំហានប្រតិកិរិយា ដើម្បីកែប្រែក្រមសីលធម៌ថ្មី « បង្កើតការឯកភាពគ្នាក្នុងចំណោមសិល្បករ និងអ្នកនិពន្ធ អំពីអ្វីដែលសមរម្យក្នុង ការស្លៀកពាក់ ឬបញ្ចូលស្នាដៃរបស់ពួកគេ » ។ ក្រមសីលធម៌ថ្មីនេះធ្វើឱ្យ រដ្ឋាភិបាលមានសំឡេងកាន់តែធ្ងន់ទៅលើការផលិតស្នាដៃសិល្បៈ និងឥរិយាបថអ្នកសិល្បៈ ហើយស្របពេលជាមួយគ្នា អាចពង្រឹងរូបភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងនាមជារដ្ឋាភិបាលដែលឱ្យតម្លៃលើមតិប្រជាជនផងដែរ។ ប្រហែល៨ខែបន្ទាប់ពីក្រមសីលធម៌ថ្មីនេះត្រូវបានប្រកាសជាសាធារណៈនៅខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ រឿងសម្លៀកបំពាក់របស់ដេននី ក្វាន់បានផ្ទុះចេញជាប្រធានបទនិយាយគ្នារបស់សាធារណជនជាថ្មី។ ជាលទ្ធផល ដេននី ក្វាន់បានក្លាយជាតារាដំបូងគេដែលរងគ្រោះដោយសារក្រមសីលធម៌នេះ ដោយ នាងត្រូវបានហាម(ជាការដាក់ទណ្ឌកម្ម) មិនឱ្យសម្ដែងនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តថ្មីឡើយ សម្រាប់រយៈពេលមួយឆ្នាំ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គេមិនច្បាស់ទេថាតើបម្រាមនេះកើតឡើងដោយសារសម្លៀកបំពាក់ ដែលនាងស្លៀកក្នុងជីវិតឯកជន ឬក៏ដោយសារតែសម្លៀកបំពាក់ដែលនាងស្លៀកក្នុងពេលសម្ដែង។ ទោះយ៉ាងណា ការផ្អាកការងារសម្ដែងរបស់នាង គឺជា ចំណាត់ការមួយរបស់ ក្រសួងវប្បធម៌ ដោយសារនាងមិនព្រមស្លៀកពាក់ឱ្យបានសមរម្យ តាមការណែនាំរបស់ក្រសួងកាលពីពេលដែលនាងត្រូវបានហៅទៅណែនាំនៅឆ្នាំ២០១៦។ តាមពិតទៅ ដេននី ខ្វាន់មិនដែលបង្ហាញរូបភាពអាក្រាតកាយនៅពេលសម្ដែងទេ តែសម្លៀកបំពាក់លិចលើលិចក្រោមរបស់នាង ដែលសឹងតែដូចគ្មានស្លៀកពាក់ ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាភាពអាក្រាត ដែលជារឿងរសើបមួយសម្រាប់អ្នកផង ជារឿងរំខាន ឬមានលក្ខណៈបំផ្លាញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ ភាពអាក្រាតកាយគឺមាននៅក្នុងសិល្បៈ និងវប្បធម៌កម្ពុជាតាំងពីយូរណាស់មកហើយ។ ឧទាហរណ៍អប្សរាដែលគ្មានពាក់អាវនៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរសតវត្សរ៍ទី១២ និងរូបអាក្រាតនៅក្នុងស្នាដៃរបស់វិចិត្រករ ញឹក ឌឹម នៅចុងទសវត្សរ៍ទី៦០ និងដើមទសវត្សរ៍ទី៧០។ ស្ទីលគំនូរដ៏ស្រើបស្រាលរបស់គាត់នៅតែដក់ជាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន តួយ៉ាងដូចជាគំនូរស្ត្រីអត់អាវកណ្ដៀតក្អមទឹកជាដើម ដែលគេអាចរកបាននៅតាមហាងនានាម្ដុំសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ(RUFA)។ ថ្វីបើមានភស្តុតាងជាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌បែបនេះក៏ដោយ ក៏ការអាក្រាតកាយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាទិដ្ឋភាពមិនល្អដែលត្រូវតែលុបបំបាត់។ បម្រែបម្រួលឥរិយាបថទាំងនេះ និងបទប្បញ្ញត្តិនៃការបង្ហាញរូបភាពអាក្រាតកាយដែលពីមុនអាចទទួលយកបាន តែឥឡូវកាន់តែមានភាពប្រទាំងប្រទើស។ ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ រដ្ឋាភិបាលរួមទាំងក្រសួងកិច្ចការនារី និងក្រសួងព័ត៌មាន បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះស្នាដៃសិល្បៈឌីជីថលបង្ហាញរូបអប្សរាដែលមានដើមទ្រូងណែនក្លំ នៅលើក្បាលមានគ្រឿងប្រដាប់ និងគ្រឿងអលង្ការដ៏ប្រណីត អង្គុយពីមុខប្រាសាទបុរាណខ្មែរ ដែលជាស្នាដៃសិល្បៈរបស់ក្រុមសិល្បករឌីជីថលខ្មែរ-អាមេរិកាំងមួយឈ្មោះ Reahu Ausra ។ ក្រសួងបានលើកឡើងថា ការងារនេះប្រឆាំងនឹងវប្បធម៌ខ្មែរ និងបន្ទាបតម្លៃស្ត្រី និងប្រពៃណីខ្មែរ។ ក្រុម Reahu Ausra បានអះអាងវិញថា មុខអប្សរាដែលបានបង្ហាញនោះ គឺជាតិសាសន៍ដទៃ មិនមែនជារូបតំណាងឱ្យស្ត្រីខ្មែរនោះទេ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាក៏លើកឡើងពីរឿងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងតម្លៃស្ត្រីនេះផងដែរ។ មាត្រា ៤៦ ចែងថា៖ « ការជួញដូរមនុស្ស អំពើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ និងអំពើអាសអាភាស ដែលប៉ះពាល់ដល់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ស្ត្រីត្រូវហាមឃាត់ » ។ ប៉ុន្តែតើការស្លៀកពាក់របស់ដេននី ក្វាន់ត្រូវបានចាត់ទុកជាពេស្យាចារ ឬអាសអាភាសដែរឬទេ? ហើយតើវាមិនឱ្យតម្លៃ ឬធ្វើឱ្យតម្លៃស្ត្រីខ្មែរ ឬប្រពៃណីខ្មែរធ្លាក់ចុះដោយរបៀបណា? យើងប្រហែលជាគ្មានចម្លើយផ្លូវការចំពោះសំណួរទាំងនេះទេ ប៉ុន្តែមាត្រា៣១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា កម្ពុជាទទួលស្គាល់ និងសន្យាបំពេញតាមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី (CEDAW)។ Denny Kwan....
© » ARTS EQUATOR
about 20 months ago (08/29/2022)
Archiving as Activism in the Wake of a Jeopardized Election | ArtsEquator Skip to content MC Redioca discusses the significance of archiving as a form of activism during the recent elections in Philippines on May 9th...
© » ARTS EQUATOR
about 20 months ago (08/25/2022)
Menyensor Pandemi di Indonesia | ArtsEquator Skip to content Adrian Jonathan Pasaribu mombongkar masalah yang dihadapi oleh bidang seni pada masa pandemi...
© » ARTS EQUATOR
about 20 months ago (08/25/2022)
Censoring the Pandemic in Indonesia | ArtsEquator Skip to content Adrian Jonathan Pasaribu highlights the inequalities faced by the arts in Indonesia which were exposed during the COVID-19 pandemic...
© » ARTS EQUATOR
about 21 months ago (08/09/2022)
The Working Processes of Artists: Tina Fung | ArtsEquator Skip to content Tina Fung is a set designer and installation artist who runs Space Objekt, a design studio based in Singapore...
© » ARTS EQUATOR
about 22 months ago (07/14/2022)
Tan Boon Hui: A Cultural Leader Of Grace and Courage | ArtsEquator Skip to content The Executive Director of Singapore's Arts House Limited's untimely death last week reverberated through the international art world...
© » ARTS EQUATOR
about 22 months ago (06/30/2022)
Producers Lab: “What if we do it this way?” | Banupriya Ponnarasu, Mark Benedict Cheong and Deanna Dzulkifli | ArtsEquator Skip to content Have you ever been a part of a project in the arts, and felt something needed changing? Or have you been either the creator or spectator of a programme, and went away from it thinking, “what if we do it this way?” ? “What if we do it this way?” was the title of a Producers Lab organised by Producers SG, which ran from October 2021 to March 2022....
© » ARTS EQUATOR
about 22 months ago (06/27/2022)
10 Things You Should Know About: Wayang Kulit | ArtsEquator Skip to content For the latest part of our popular 10 Things You Should Know series, we delve into the world of Wayang Kulit performances that are popular across Southeast Asia...
© » ARTS EQUATOR
about 24 months ago (04/26/2022)
How Local Government Supported The Arts Sector Amid COVID-19 Skip to content The arts and culture are vital to a nation – they provide numerous direct benefits to the state, such as creating jobs, generating tax revenues, attracting investments, and stimulating local economies via consumer purchases and tourism...
© » ARTS EQUATOR
about 25 months ago (04/14/2022)
5 Singapore Female Poets Whose Works You Should Read Skip to content In Singapore, female writers are being increasingly recognised as a dominant force in the local literature scene...
© » ARTS EQUATOR
about 25 months ago (04/01/2022)
How Art And Culture Podcasts Are Sweeping Through Singapore Skip to content Podcasts are everywhere these days...
© » ARTS EQUATOR
about 25 months ago (03/26/2022)
5 Thought-Provoking Articles On Art You Should Be Reading Skip to content The Southeast Asian art scene is a constantly evolving, complex tapestry...
© » ARTS EQUATOR
about 48 months ago (05/14/2020)
Reading in isolation: Tiffany Tsao’s The Majesties | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia Americas May 14, 2020 By Kathy Rowland (760 words, 4-minute read) This review may contain spoilers...
© » ARTS EQUATOR
about 50 months ago (03/27/2020)
COVID-19 and the arts in Southeast Asia | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia ArtsEquator Viewpoints Photo by Hailey Oldfield on Unsplash March 27, 2020 by Nabilah Said As the world contends with the new normal of temperature checks, home quarantines and travel restrictions in the age of COVID-19, artists find themselves reckoning with a lack of paid jobs coupled with an existential question of the meaning of art in these times...
© » ARTS EQUATOR
about 55 months ago (10/29/2019)
How would you fare in the afterlife? Haw Par Villa: ArtsEquator Edition | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia ArtsEquator Viewpoints Adeeb Fazah October 29, 2019 Scenario: You are visiting the Ten Courts of Hell in Haw Par Villa...
© » ARTS EQUATOR
about 55 months ago (10/16/2019)
RAW Moves' "Being, and Organs" and the unbearable whiteness of Block O | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia Articles Crispian Chan October 16, 2019 By Nabilah Said (890 words, 5-minute read) Draw a straight line...
© » ARTS EQUATOR
about 58 months ago (07/29/2019)
Staying woke: “Awakenings” at National Gallery Singapore | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia Articles Safely Manoeuvring Across Linhe Road by Lin Yilin...
© » ARTS EQUATOR
about 65 months ago (12/17/2018)
'Maaf Senin Tutup': 1998 through eclectic eyes of Anggun Priambodo (via The Jakarta Post) | ArtsEquator Thinking and Talking about Arts and Culture in Southeast Asia ArtsEquator Radar December 17, 2018 Anggun Priambodo’s latest exhibition is framed under the guise of a fictional character he created for his last movie of the same name, Maaf Senin Tutup (Sorry, Closed on Mondays) — an artist named Eva who is trying to establish herself in the art world with her first solo exhibition...
© » ARTS EQUATOR
about 69 months ago (09/11/2018)
Playwright and University of the Philippines faculty member Wilfrido Ma...